AHLAKIN DEĞİŞMESİNİN İMKÂNI KONUSUNDA CELALEDDİN DEVVANİ’NİN İSLAM AHLAK DÜŞÜNCESİNE KATKISI

Nuriye ÇAKMAK

Nuriye ÇAKMAK

Meb, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, İslami İlimler Fakültesi, İslam Felsefesi ABD Yüksek Lisans Öğrencisi

Nasıl Atıf Yapılır

ÇAKMAK, N. (2023). AHLAKIN DEĞİŞMESİNİN İMKÂNI KONUSUNDA CELALEDDİN DEVVANİ’NİN İSLAM AHLAK DÜŞÜNCESİNE KATKISI . Danisname Beşeri Ve Sosyal Bilimler Dergisi, 3(6), 25–48. Geliş tarihi gönderen https://danisname.com/danisname/article/view/86

Öz

İslam ahlak felsefesinin klasik kaynaklarının hemen hepsinde ele alınan problemlerden biri ahlakın değişmesinin imkânı meselesidir. Genel olarak insanın davranışlarına yön veren ve doğuştan getirdiği birtakım özellikleri olduğu gibi sonradan kazandığı özellikler de bulunmaktadır. Doğuştan sahip olunan özellikler genellikle “tabiat, fıtrat, yaratılış, mizaç” gibi kavramlarla ifade edilmektedir. Ahlakın değişip değişmeyeceği sorununun çözümü bir davranışın ahlaki olmasında aranan özelliklerin ne olduğunun tespitini yapmayı gerekli kılar. Bunun için ahlakın temeli olan davranışların, huyların mahiyetinin anlaşılması gerekmektedir. İslam düşünürleri ahlakın değişmesinin imkânını ahlakın tabii ve kazanılmış olması üzerinden yaptıkları tartışmalarla ortaya koymaya çalışmışlardır. Bu amaçla mizaçla huy ve mizaçla ahlak arasındaki ilişki üzerinde durmuşlardır. Ayrıca ahlaki değişmenin oluşabilmesi için gerekli olan irade, çaba ve alışkanlığı temele alan bir eğitimle de huyun, dolayısıyla ahlakın değişmesinin imkânını ortaya koymak istemişlerdir. Makale bu bağlamda Celaleddin Devvani’nin görüşlerinin İslam ahlak felsefesine katkısını analitik olarak ele almayı amaçlamaktadır.

Referanslar

Aristoteles, el-Ahlâk, İshak b. Huneyn (trc.), Abdurrahman Bedevî (nşr.), Kuveyt: Vekâletü’l-Matbû‘ât, 1979.

Aristoteles, el-Hatâbe, Abdurrahman Bedevî (trc.), Kuveyt: Vekaletü'l-Matbûât, 1979.

Aristoteles, Politika, Mete Tunçay (trc.), 2. Bs. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1983.

Aristoteles, Nikomakhos’a Etik, Saffet Babür (trc.), Ankara: Ayraç Yay., 1997.

Ayverdi, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, “Mizac”, 2011.

Başaran, İbrahim Ethem, Psikoloji , Ankara, 1978.

Bedevi, Abdurrahman, Dirâsat ve Nusûs fi'l-Felsefe ve'l-Ulum inde'l-Arab, Beyrut: el-Müessesetü’l-Arabiyye li’d-Dirâsât ve’n-Neşr, 1981.

el-Belhi, Ebu Zeyd, Mesâlihu'l-Ebdân ve'l-Enfüs: Beden ve Ruh Sağlığı, Nail Okuyucu ve Zahit Tiryaki (trc.), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2012.

Câlînûs, Kitâbü'l-Ahlâk li-Câlînûs, P. Kraus (nşr.), Kahire, 1937.

Celaleddin Devvânî, Ahlâk-ı Celâlî, çev. Ejder Okumuş, 1. Baskı, Şafak Matbaacılık, Ankara 2019.

Cürcani, Seyyid Şerif, Şerhu'l-Mevâkıf: Mevâkıf Şerhi (Metin-Çeviri), Ömer Türker(trc.), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2015.

Deniz, Gürbüz, İbn Sînâ’nın Ahlaka Ait Risalesi (Risale fi’l Birr ve’l-İsm), Diyanet İlmî

Dergi, Cilt. 50, Sayı. 1, 2014.

Erbaş, Havva Melike, İslam Ahlak Düşüncesinde Huy Kavramı Hulk Terimi Üzerine Bir İnceleme, M.Ü.S.E. , Felsefe ve Din bilimleri Ana Bilim Dalı İslam Felsefesi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 7-11.

Galen, Fî enne kuva’n-nefs tevâbi‘ li-mizâci’l-beden, nşr. Abdurrahman Bedevî, Beyrut: Dirâsât ve nusûs fi’l-felsefe ve’l-ulûm ‘inde’l-‘arab, 1981.

Galen, Kitâbü’l-Ahlâk, nşr. Paul Kraus, Kāhire: Külliyetü’l-âdâb bi’l-câmi’âti’l-Mısriyye, 1937.

Gazzali, Muhammed b. Muhammed, İhyâu Ulûmi’d-Din, Hafız Irâkî ve Abdurrrahim b.Hüseyin (thk.), Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî.

Gazzali, Ebû Hamid Huccetü’l-İslam Muhammed b. Muhammed, Mîzânü'l-Amel, Süleyman Selim el-Bevvâb (Zabıt ve Takdim), Dımaşk: Dârü'l-Hikme, 1986.

İbn Miskeveyh, Ahlakı Olgunlaştırma, Abdulkadir Şener (trc.), İsmet Kayaoğlu (trc.), Cihat Tunç (trc.), 2. Bs. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2013.

İbn Miskeveyh, Ahmed b. Muhammed, Tehzîbü’l-Ahlak ve Tathîru’l-A’râk, Hasan Temîm

(mukaddime), İran: İntişârât-ı Mehdevî.

İbn-i Sina, el-Kânûn fi’t-Tıbb. Esin Kâhya (trc.). 5. Bs. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi,2017.

İhvan-ı Safa, İhvân-ı Safâ Risaleleri, Abdullah Kahraman (ed.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2012.

İstanbuli, İsmail Müfid, Şerhu’l-Ahlâki’l-Adudiyye: Ahlâk-ı Adudiyye Şerhi, Selime Çınar(metin, trc.), Eşref Altaş (ed.), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2014.

Nâsiruddin Tusi, Ahlâk-ı Nâsırî, çev; Anar Gafarov, Zaur Şükürov, 4. Baskı, Litera Yay., İstanbul 2022.

Peters, Francis E., “Êthos”, Antik Yunan Terimleri Felsefesi Sözlüğü, trc. ve haz. Hakkı Ünler, Paradigma Yay.,İstanbul,2004.

er-Razi, Ebu Bekir Muhammed b. Zekeriyya, Kitâbu’l-Medhal ilâ Sınaâti’t-Tıb. İran:Müessesetü Mutalaât,1388 (h.).

er-Razi, Ebu Bekir Muhammed b. Zekeriyya, el-Mansûr fi't-Tıb, Hazım el-Bekri Sıddiki (thk.), Kuveyt: Camiatü’d-Devli’l-Arabiyye, 1987.

Yahya İbn Adi, Tehzîbü’l-Ahlâk: Ahlâk Eğitimi, Harun Kuşlu (trc.), Kutluer (ed.), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2013.