XVI. YÜZYIL DÎVÂNLARINDA AŞK VE ÂŞIĞA DAİR NASİHATLER
Article Sidebar
Öz
Toplumun aydın kesimini temsil eden dîvân şairleri; dinî ve tasavvufî kavramlar, genel ahlâk kaideleri, sosyal ve kültürel hayata dair meseleleri şiirlerinde işlemiş, bir takım tavsiye ve öğütler ile yaşadığı topluma olan sorumluluğunu yerine getirme gayretinde olmuştur. Dîvân şiirinin ana teması aşk olduğu gibi dîvânlarda yer alan nasihatlerin büyük bir kısmının da çıkış noktası aşktır.
Bu makalede XVI. yüzyıl dîvân edebiyatının belli başlı şairlerinin dîvânlarında, nasihat-nâme tarzında yazılmış manzumeler ve bir gazel yahut kasidenin içine serpiştirilmiş nasihat eden beyitler aşk teması çerçevesinde incelenmiştir. İncelememize kaynaklık eden dîvânlar: Hayretî (ö. 1535), Usûlî (ö. 1538), Zâtî (ö. 1546), Fuzûlî (ö. 1556), Hayâlî (ö. 1556-57), Muhibbî (ö. 1566), Emrî (ö. 1575), Murâdî (ö. 1595), Bâkî (ö. 1600) ve Bağdatlı Rûhî (ö. 1606) dîvânlarıdır.
Dîvânlarda aşk ve âşığa dair verilen nasihatler; aşkı bir yaşam tarzı olarak benimseme, dünya hayatını Allah’ın hoşnutluğunu kazanmaya yönelik düzenleme ve âhiret yurdunda Hakk’a kavuşabilmek için gayret gösterme düşüncesi üzerinde şekillenir. Aşk, Allah’ın dilediği kuluna nasip ettiği manevî bir hâldir. İnsanın tekâmülünde aşkın önemli bir rolü vardır.
Referanslar
Ak, Çoşkun. Muhibbî Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987.
--------------------. Bağdatlı Rûhî Dîvânı Karşılaştırmalı Metin I-II. Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları, 2001.
Akkuş, Metin. Klâsik Türk Şiirinin Anlam Dünyası (Edebî Türler ve Tarzlar). Erzurum: Fenomen Yayıncılık, 2007.
Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Rehber Yayınları, 1997.
Çavuşoğlu, Mehmet ve Ali Tanyeri. Hayretî Divanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1981.
Çavuşoğlu, Mehmet. Zâtî Dîvânı III. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1987.
Kaplan, Mahmut. Hayriyye-i Nâbî. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2008.
Kılınç, Abdülhakim. Fuzûlî Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2021.
Kırkkılıç, H. Ahmet. Murâdî Dîvânı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
Küçük, Sebahattin. Bâkî Dîvânı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1994.
Levend, Agâh Sırrı. Divan Edebiyatı (Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar). İstanbul: Enderun Kitabevi, 1984.
Pala, İskender. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları, 1995.
Saraç, M. A. Yekta. Emrî Dîvânı. İstanbul: Eren Yayınları, 2002.
Tarlan, Ali Nihad. Hayâlî Bey Dîvânı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1945.
--------------------. Zâtî Dîvânı I. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1967.
--------------------. Zâtî Dîvânı II. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1970.
Diyanet İslâm Ansiklopedisi. Mustafa İsmet Uzun. 13. cilt. İstanbul: 1996.