Hadislere Göre Duyguların Eğitimi
Article Sidebar
Öz
Sosyal bir varlık olan insan sürekli düşünme ve hissetme halindedir. İnsanı harekete geçiren bu zihinsel ve duygusal faaliyetler onun çevresiyle iletişimini sağlamaktadır. Zihinsel süreçlerin merkezi akıl iken duygusal süreçlerin merkezi kalptir. Kalp, yaratılış itibariyle bütün duyguları bünyesinde barındırmaktadır. Bunların içerisinde; sevgi, nefret, öfke, hüzün, merhamet, haset, korku, ümit… gibi birçokları yer alır. İnsanın her bir duyguya ihtiyacı vardır. Duygular ortaya çıkış şekillerine göre iyi ve kötü olmak üzere ikiye ayrılır. Bütün duygular ölçülü olduğu sürece iyi, aşırılık boyutuna ulaştığı sürece de kötü olarak kabul edilmiştir. Önemli olan duyguların kullanım alanı ve derecesidir. Hislerin yerinde ve zamanında gerektiği şekillerde istimal edilmesidir. Dolayısıyla her duygunun bir görevi ve ölçüsü bulunmaktadır. Bazen duygular kontrol dışı kalıp amacı dışında ve aşırı bir şekilde kullanıldığında kişisel ve toplumsal sorunlara neden olabilmektedir. Bu sorunların en aza indirilmesi ya da yok edilmesi ancak duyguların eğitilmesi sonucunda gerçekleşebilmektedir.
Duygu eğitimi, diğer bütün eğitimler kadar önemli olup kişinin duygularını tanımasına olanak sağlamaktadır. Öğrenilen hisler sayesinde kalp ve zihin işbirliği ile daha isabetli kararlar alınabilir ve toplumsal iletişim sağlıklı bir şekilde sürdürülebilir hale gelmektedir. Bütün duyguları kalbimize yerleştiren Allah, kalbin bedendeki işlevini ve önemini Kitabı’nda bizlere bildirmektedir. Rasûlullah (s.a.v) da beşer olma kimliğiyle hislerini en güzel şekilde yaşamış, peygamber olma kimliğiyle de duyguların sınırlarını bildirmiştir. Hz. Peygamber’in duygularını ifade ediş şekilleri ve çeşitli duygular hakkında ashabı özelinde bütün Müslümanlara uyarıları hadisler aracılığıyla günümüze kadar ulaşmış ve duygu eğitiminde Hz. Peygamber’in örnek alınmasını sağlamıştır. Bu makalede, amellerin vuku bulmasında büyük payı bulunan duygular hadisler özelinde ele alınarak incelenecektir. Ayrıca duygular sayı itibariyle çok fazla olduğundan öncelik verilen bazı duygulara değinilecektir.
Referanslar
Ahmed b. Hanbel. Müsned. nşr. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Dârü’l-Hadis, 1995.
Bayrak, Nuran. "Kur’an’da Kıssa Temelli Duygu Eğitimi". Yüksek Lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, 2018.
Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullâh b. Ömer b. Muhammed el-. Envârü’t-Tenzîl ve Esrârü’t-Teʾvîl. haz. Muhammed Abdurrahman el-Maraşlî. Beyrut: Dar-u İhya’it-Turas’il-Arabi, ts.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmiʿu’s-Sahîh. Mısır: Matbaatül Kübra el-Emriyye, 1895.
Canan, İbrahim. Hadis Ansiklopedisi Kütüb-i Sitte Tercüme ve Şerhi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2021.
Çağrıcı, Mustafa. “Gazap”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13: 436-437. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
Çağrıcı, Mustafa. “Hüzün”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: 73-76. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
Çağrıcı, Mustafa. “İtidal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23: 456-457. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fazl. es-Sünen. thk. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî. Suudi Arabistan: Dârü’l-Muğnî li’n-Neşr ve’t-Tevzi’, 2000.
Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. nşr. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 1950.
Er, Nurhan. “Duygu Durum Sıfat Çiftleri Listesi”. Psikoloji Çalışmaları 26, (2006): 21-44.
Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı Meal-Tefsir. çev. Cahit Koytak - Ahmet Ertürk. İstanbul: İşaret Yayınları, 2002.
Göcen, Gülüşan. “Empati ve Din -Türkiye’de Yardımlaşma ve Dindarlık Üzerine Psiko-Sosyal Bir Araştırma-”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14, no. 25 (2012): 273-277.
Han, Tekin. "Kur’an Işığında Duyguların Eğitimi". Yüksek Lisans tezi, Iğdır Üniversitesi, 2017.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Kahire: Dârü İhyâ’i Kütübi’l-Arabiyye, 1953.
İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Cemalüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dar Sader, 1993.
Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. çev. Hayreddin Karaman vd. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
Koçak, Ali. "Duygular ve Din Duygusu". Yüksek Lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, 2016.
Morgan, Clifford T. Psikolojiye Giriş. çev. Sirel Karakaş. Konya: Eğitim Kitapevi Yayınları, 2010.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’s-Sahîh. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Kahire: Matbaatu Îsâ el-Bâbî el-Halebî ve Şürekâuhû, 1955.
Mütercim Âsım Efendi. Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2013.
Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünen. nşr. Abdulfettah Ebu Gudde. Halep: Mektebü’l-Matbu’âtü’l-İslâmiyye, 1986.
Öngören, Reşat. “Zikir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44: 409-412. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
Özafşar, Mehmet Emin vd. (ed.). Hadislerle İslâm. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
Pak, Süleyman. “Kur’anın Duyguları Eğitmesi Bağlamında Öfkenin Kontrolü Meselesi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16, no. 1 (2012): 69-103.
Râğıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal. Müfredât’ü fi Garibi’l-Kur’an. thk. Safvân Adnân Dâvûdî. Şam: Dar Al Kalam, 1992.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. es-Sünen. nşr. Ahmed Muhammed Şâkir vd. Mısır: Mektebetu ve Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1975.
Uludağ, Süleyman. “Gaflet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13: 283-284. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
Uludağ, Süleyman. “Kalb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24: 229-232. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
Yeğin, Hüseyin İ. “Öfke Duygusu ve Dinî Açıdan Baş Edebilme Yolları”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 10, no. 2 (2010): 235-258.
Zebîdî, Zeynüddîn Ahmed b. Ahmed b. Abdillatîf ez-. Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercümesi ve Şerhi. çev. Ahmed Naim - Kâmil Miras. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2019.