KİNDÎ’NİN ÜZÜNTÜYÜ GİDERME YÖNTEMİNİN TASAVVUFÎ İDEALLER AÇISINDAN KRİTİĞİ

Mustafa Salih Edis

Mustafa Salih Edis

Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü

Nasıl Atıf Yapılır

Edis, M. S. (2020). KİNDÎ’NİN ÜZÜNTÜYÜ GİDERME YÖNTEMİNİN TASAVVUFÎ İDEALLER AÇISINDAN KRİTİĞİ. Danisname Beşeri Ve Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1). Geliş tarihi gönderen https://danisname.com/danisname/article/view/6

Öz

Ya‘kub b. İshak Kindî (ö. 252/866?), üzüntü hastalığına dair müstakil bir risale yazan ilk Müslüman filozoftur. Onun el-Hile lidef’il-ahzân adlı risalesi, özellikle sonraki ahlak felsefesi eserlerinde üzüntü bahsinin temel referansı olmuştur. Kindî’nin üzüntünün tedavisi için önerdiği çarelerin tasavvufi ideallere ne derece hizmet ettiğini tespit etmeye çalıştığımız bu makalede öncelikle Müslüman filozoflar ile mutasavvıfların üzüntünün mahiyeti, sebepleri, sonuçları ve tedavi yollarına dair açıklamaları temsilcilerinin metinlerinden hareketle ele alınmıştır. Üzüntünün felsefi ve tasavvufi perspektifte ne ifade ettiği, nasıl karşılandığı anlaşılmaya çalışılmıştır. Filozofların başta dünya mutluluğunu sağlamaya yönelik olarak üzüntüyü engellemeyi, meydana geldiği takdirde gidermeyi önemsemelerine karşılık, mutasavvıfların davet etmemekle birlikte başa gelen üzüntüyü davetsiz bir misafir olarak rıza ile karşıladıkları görülmüştür. Kindî düşüncesinde üzüntü tedavisinin neticede yol üzerindeki engelleri kaldırması ve dünyevi bağlılığa mâni olması itibariyle sufinin kemale ermesine katkı sağladığını söylemek mümkündür. Üzüntü karşısındaki felsefi ve tasavvufi yaklaşım farkının en önemli tezahürü, bazı mutasavvıfların üzüntüye muhabbetle yaklaşmasıdır. Geçici dünyevi nimet ve makamlara bağlanmak ve elden çıkınca üzüntüye gark olmak Kindî açısından mutluluğa, mutasavvıflar açısından ruhun tasfiyesine manidir. Ruhun arındırılmaması, iki âlemde de mutsuzluğa sebep olacağı için felsefi tedavi yönteminin sonuçları bakımından tasavvufi ideallerle uyuştuğu söylenebilmektedir.

Referanslar

Attâr, Ferîdüddîn. Pendnâme. Çeviren Aydın Cemal. İstanbul: Sûfî Kitap, 2019.

Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Otto Yayınları, 2014.

Dâvud el-Kayserî. Tasavvuf İlmine Giriş. Çeviren Muhammed Bedirhan. İstanbul: Nefes, 2013.

Demi̇rkol, Murat. “İslam Ahlâk Düşüncesinin Gelişiminde Filozofların Katkısı”. Eskiyeni, sy 28 (26 Mayıs 2014): 67-95.

Ebû Bekir Râzî. Ruh Sağlığı (et-Tıbbu’r-Rûhânî). Çeviren Hüseyin Karaman. İstanbul: İz Yayıncılık, 2019.

Ebû Leys Semerkandî. Tenbîhu’l-Gâfilîn ve Bustânu’l-Ârifîn. Çeviren Abdülkadir Akçiçek. İstanbul: Bedir Yayınevi, 1975.

Ebû Saîd el-Harrâz. “Kitâbü’l-Hakâik Tercümesi”. İçinde Risâleler, çeviren Naile Baltacı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2018.

Edis, Mustafa Salih. “Yoksulluk ve Yoksunluk Bağlamında Hüzünden Kurtulmanın Çareleri: Kindi Örnekliği”, Prof. Dr. Fuat Sezgin’in Aziz Hatırasına II. Uluslararası Sosyal Bilimlerde Gelenek ve Bilgi Bütünlüğü Sempozyumu Bildiri Kitabı, İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Yayınları:43, 2019, 295-307.

Elif Akyol, “Üzüntüyü Yenmenin Çareleri – Kindî Merkezli Bir İnceleme”. Yüksek Lisans Tezi, Hitit Üniversitesi (Gazi Üniversitesi) 2015.

Feridüddîn Attâr. Tezkiretü’l-Evliya. Çeviren Süleyman Uludağ. Bursa: İlim ve Kültür Yayınları, 1984.

Herevî, Hâce Abdullah el-Ensârî el-. Menâzilü’s-Sâirîn. Çeviren Abdürrezzak Tek. Bursa: Emin Yayınları, 2008.

İbn Hazm. Ahlâk ve Davranış Tarzları Nefislerdeki Ahlâkî Hastalıkların Tedavisi. Ankara: TDV Yayınları, 2019.

İbn Kayyım el-Cevziyye. Medâricü’s-Sâlikîn. Çeviren Kurul. C. I. I-III c. İstan- bul: İnsan Yayınları, 2017.

İbn Sînâ. “(Hüzün)ün Mahiyet ve Sebepleri”. Çeviren Mehmed Hazmi Tura. Türk Tıb Tarihi Arkivi II, sy 6 (1937): 33-34.

el-İsfehânî, Râgıb. Erdemli Yol. Çeviren Muharrem Tan. İstanbul: İz Yayıncılık, 2019.

el-İsfehânî, Râgıb. Müfredât Kur’ân Kavramları Sözlüğü. Çeviren Abdulbaki Güneş ve Mehmet Yolcu. İstanbul: Çıra Yayınları, 2012.

İskenderî, İbn Atâullah el-. Gelin Tâcı. Çeviren Aydın Cemal. İstanbul: Sûfî Kitap, 2020.

Kâşânî, Abdürrezzak. Letâifu’l-a’lâm fî İşarâtı ehli’l-İlhâm. Çeviren Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2015.

Kınalızâde, Ali Çelebi. Ahlâk-ı Alâî. sad. Murat Demirkol. Ankara: Fecr Yayınları, 2020.

Kindî, Yâ’kub b. İshak. “Üzüntüyü Yenmenin Çareleri”. İçinde Kindî Felsefî Risâleler, editör Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014.

Kuşeyrî, İmâm-ı Ebî Kasım Abdulkerim. er-Risâletü’l-Kuşeyrî. Beyrut: Dâru’l- Kutubu’l-İlmiyye, 2001.

Mevlâna. Mesnevî. Çeviren Adnan Karaismailoğlu. Ankara: Akçağ Yayınları, 2011.

Muallim Nâcî. Lügât-ı Nâcî. Ankara: Türk Dil Kurumu, 2009.

Mustafa Salih Edis. “Kerrâmî Zühd Hareketi”. YL Tezi, AYBÜ, 2018.

Tûsî, Nasîreddin. Felsefe Mektupları Tûsî ile Bazı Çağdaşları Arasında Felsefî Yazışmalar. Çeviren Murat Demi̇rkol. Ankara: Fecr Yayınları, 2015.

Öztürk, Kazım. Şems-i Tebrizi’nin Evrensel Mesajları. İstanbul: Nüve Kültür Merkezi, 2010.

Sarı, Mevlüt. el-Mevârid. İstanbul: Bahar Yayınları, 1982.