Nûr Sûresi 35. Ayet Bağlamında İşârî Yorumun Sınırları

Servet DEMİRBAŞ

Servet DEMİRBAŞ

Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi, Arap Dili ve Belagatı Anabilim Dalı

Nasıl Atıf Yapılır

DEMİRBAŞ, S. (2022). Nûr Sûresi 35. Ayet Bağlamında İşârî Yorumun Sınırları. Danisname Beşeri Ve Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 25–49. Geliş tarihi gönderen https://danisname.com/danisname/article/view/50

Öz

İslâm düşüncesinde çok boyutlu yönelişler ve eğilimler vardır. Zaman içinde değişik sebeplerin bir sonucu olarak zuhur eden bu yönelişler her geçen gün geçmişle bağlarını koparmadan gelişerek devam etmektedir. Bu düşüncenin en önemli temsilcilerinden bir de mutasavvıflardır. Nassları irfân boyutunda yorumlayan mutasavvıflar Kur’ân’ı Kerîm’in tefsir ve tevilinde kendilerine hâs yöntemler geliştirmişlerdir. Kur’ân araştırmacıları tefsirin bu yönüne işârî tefsir ve yorum adını vermişlerdir. Sûfîllerin zahir-batın düalizmi üzerine inşa ettikleri bu yöntemde bilgi kaynakları daha çok ilham, keşif ve sezgilere dayalı sübjektif bilgi nazariyesidir. Sûfîlerin, yaşadıkları irfan boyutlarında kendi kalplerinde zuhur eden manaları ayetlerin yorumu olarak yansıtmaları nassları asıl maksadından çıkarabilecek bazı aşrı yorumları da beraberinde getirmiştir. Sahih nakle ve salim akla dayanmayan bu yorumlar zaman zaman eleştiri oklarını üzerlerine çekmiştir. Buna bağlı olarak işârî tefsir ve yorumların umuru âmme nezdinde kabul görmesine matuf bazı şartlar belirlenmiş; söz konusu şartlara uygun olan işârî yorumlar makbul sayılırken şartlara uymayan ifrat derecesindeki yorumlar kabul görmemiştir. Bu çalışmada işârî tefsir ve yorumun tarihi süreçte ortaya çıkış sebepleri, tanımı, kabul şartları ve sınırlarının neler olduğu ele alınmıştır. Çalışmada Kur’ân’ı Kerîm’de temsili ve sembolik ifadelerin en yoğun şekilde yer aldığı, hemen her kesimden araştırmacının dikkatlerini çeken ayetlerden biri olan “nûr ayeti” diye isimlendirilen Nûr sûresinin 35. ayeti örmek olarak seçilmiştir. İşârî tefsirin oluşum sürecinden itibaren yazılan belli başlı sûfî tefsirler incelenerek ayetteki temsiller ve metaforik ifadelere yaklaşımları incelenmiştir.

Referanslar

Kaynakça

Akpınar, Cemil. “Dâvûd-i Karsî” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 9/29-32. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.

Âlûsî, Şihâbuddîn es-Seyyid Mahmûd. Rûhu’l-meânî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.

Âsî, Hasan. et-Tefsîrü’l-Kur’ânî ve’l-lugatü’s-sûfiyye fî felsefeti İbn Sînâ. Beyrut: Müessesetü’l-Câmiiyye, 1983.

Ateş, Süleyman. İşarî Tefsir Okulu. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat,1998.

Ay, Mahmut. “İşarî Tefsiri Yeniden Düşünmek”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2011/ 24, 103-148.

Bursevî, İsmâil Hakkı. Rûhu’l-beyân, nşr. Halil Eser İstanbul: Eser Neşriyât, 1389.

Cürcanî, es-Seyyid eş-Şerif Ali b. Muhammed. et-Ta’rifat. İstanbul: b.y. 1318.

Çelik, Ömer. “Kur’an-ı Kerim’de Nur Kavramı”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 16-17, 1998-1999. 124-174.

Duman, M. Zeki. "Nur Suresi’nin 35. Ayetinin Tefsir ve Te’vili Bağlamında Allah’ın İnsana Dört Hidayeti: Fıtri Din, Akıl, Peygamber ve Kitap". Usul İslam Araştırmaları, 3 / 3 (Haziran 2005) 4-21.

Duman, Zeki. "Kur'an'ın Tefsirinde Sahâbenin İhtilâfları". Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1985/2, 289-309.

Elmalılı, M. Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt İstanbul: Eser Neşriyat, 1979.

Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed. el-Kâmûsü’l-muhît. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1.Basım. 1415/1995.

Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. İhyâu ‘ulûmi’d-dîn. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.

Gürer, Betül. “İşârî Yorumlarda Nur Ayeti ve İçerdiği Semboller”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11 / 11 (Haziran 2017. 121-152.

İbn Acîbe. Ahmed b. Muhammed el-Hasenî eş-Şâzelî. Tefsîru’l-fâtihati’l-Kebîr. thk. Bessâm Mahmûd Bârûd Ebû Dabi: el-Mu‘cemmeu’s-Sekâfî, 1999.

İbn. Acîbe, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed. el-Bahru’l-medîd. thk. Ahmed Abullah el-Kureşî Raslân Kâhire: b.y. 1419/1999.

İbn. Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dâru Sâdır, 1968.

İbnü’l-Arabî, Ebû Abdullah Muhyiddîn Muhammed. Fusûsu’l-hikem. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, b.y. 1946.

İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn. el-Fütûhâtü’l-mekkiyye. tah. Osman Yahya Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1994.

Konuk, Ahmed Avni. Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi. haz. Mustafa Tahralı - Selçuk Eraydın İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları, 2005.

Kuşeyrî, Ebu’l-Kâsım Abdülkerîm. Latâifü’l-işârât. thk. İbrahim Besyûnî Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyye, 1981.

Merâğî, Ahmed Mustafa. Tefsîru’l-Merâğî. Mısır: Matbaatü Mustafâ el-Bâbî, 1. Basım, 1365/1946.

Mukâtil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen. et-Tefsîrü’l-kebîr. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Ahmed Ferîd Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2002.

Nahcuvânî, Ni‘metullah b. Mahmûd. el-Fevâtiḥu’l-ilâhiyye. İstanbul: el-Matbaatü’l-Osmâniyye, 1325.

Okumuş, Mesut. Kur’an’ın Çok Boyutlu Okunuşu İmâm Gazzâlî Örneği. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.

Okumuş, Mesut. Kur'an’ın Felsefî Okunuşu. Ankara: Araştırma Yayınları, 2003.

Öngören, Reşat. “Bir Bilgi Kaynağı Olarak Tasavvufta Keşfin Değeri”. Journal of Istanbul University Faculty of Theology. 0 /5 Nisan 2012.

-96.

Öztürk, Mustafa. “Muhammed Esed’in Meâl-Tefsir’inde Bâtınî Te'vîl Olgusu”. İslami Araştırmalar Dergisi, 16/1 2003.113-126.

Öztürk, Mustafa. Tefsirin Halleri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.

Polat, Fethi Ahmet. “Dirayet Ağırlıklı Tefsir”. Tefsir El Kitabı. ed. Mehmet Akif Koç Ankara: Grafiker Yayınları, 2. Basım. 2014.

Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kâsım. el-Müfredât fi garîbi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2010.

Sülemî, Ebû Abdurrahmân Muhammed b. Hüseyin. Hakâiku’t-tefsîr. thk. Seyyid ‘Imrân Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Baım, 1421/2001.

Süleyman Uludağ, “keşf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25/315-31. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.

Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân. el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed b. Ali 2 Cilt Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2006.

Şâtıbî, Ebû İshâk. el-Muvâfakât fî usûli'ş-şerîa‘. thk. İbrahim Ramazan Beyrut: Dâru’l-Ma'rife, 2001.

Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu‘’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsîn et-Türkî, Beyrut: Dâru Hicr, ts.

Taftazânî, Sa’duddîn Mes’ud b. Ömer. Şerhu’l-Akaid. İstanbul: Yasin Yayınevi, 2008.

Tüsterî, Ebû Muhammed Sehl b. Abdullah. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm. thk. Muhammed Bâsil Buyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1423/2002.

Uludağ, Süleyman. “‘Amâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 2/553. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.

Uludağ, Süleyman. “İşârî Tefsir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23/424-428 İstanbul: TDV Yayınları, 2001.

Yaşaroğlu, Kamil. “Nur Sûresi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 33/247. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.

Yavuz, Yusuf Şevki. “ilham” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/98-100. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.

Yetik, Erhan. “Ankaravî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 3/211-213 İstanbul: TDV Yayınları, 1991.

Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn. Kahire: Dâru’l-Hadîs 1426/2006.

Zürkânî, Muhammed Abdulazîm. Menâhilü’l-irfân fî ulumi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2013.