Osmanlı’da Dinî, Kültürel ve Sosyal Hizmetlere Katkı Sağlayan Fîruz Ağa Vakfı

Mehmet Aykaç

Mehmet Aykaç

Araştırmacı/Yazar

Nasıl Atıf Yapılır

Aykaç, M. (2021). Osmanlı’da Dinî, Kültürel ve Sosyal Hizmetlere Katkı Sağlayan Fîruz Ağa Vakfı. Danisname Beşeri Ve Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3). Geliş tarihi gönderen https://danisname.com/danisname/article/view/39

Öz

Vakıf, Osmanlı Medeniyetinin hizmet geleneğinde geniş bir yere sahiptir. Devlet adamları, zengin insanlar insana yönelik hizmetlerin görülmesine destek olmak için hayri amaçlarla mallarını vakfetmişlerdir. Bu meyanda vakfiyesi kayıtlarda yer almış devlet ricalinden biri de Firuz Ağa’dır. Bu hayırsever kişi hakkında detaylı bir bilgiye rastlanamamıştır. Sadece adına kayıtlı İstanbul’daki Firuz Ağa Cami kitabesinden ve vakfiyenin sahibi olarak vakfiyede sunulan bilgilerle sınırlı malumata ulaşmak mümkündür. Bu bilgilere göre Firuz Ağa, Fatih Sultan Mehmet’in oğlu İkinci Beyazıt Han’ın hazinedarıdır. Hazinedar, devlet hazinesini korumakla memur kişidir. Bu makalede Firuz Ağa’ya ait olduğu anlaşılan ve tespit edebildiğimiz kadarıyla henüz üzerinde bir çalışma yapılmamış elli varaktan oluşan vakfiye; muhteva, şartlar, vasiyet ve hizmetleri açısından incelenmiştir. Vakfiyenin dili Arapçadır. Osmanlı Hazinedarı Firuz Ağa olarak kayıtlarda zikredilen bu hayırsever insan, kurduğu vakıf vesilesiyle İstanbul’da önemli hizmetlerin yürütülmesini temin etmiştir. Vakfiye, alışılmışın dışında uzun sayılabilecek bir metne sahiptir. Girizgâh kısmı hamdele ve salvele kısmını uzun tutmuştur. Burada dünya hayatına dair nasihatler vardır. Ahiretin önemi anlatılır. Ayetler ve hadislerle nasihatler pekiştirilmiştir. Vakıf sahibi, vakfedilen mallar ve bunların yönetimi geniş geniş izah edilmiştir.

Referanslar

Aclûnî. Keşfü’l-Hafâ ve Muzîlü’l-İlbâs. I. Baskı Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1997.

Ahmed b. Hanbel. Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.

Arsebük, Esat. Medenî Hukuk I, Başlangıç ve Şahsın Hukuku. Ankara: AÜ Hukuk Fakültesi Neşriyatı, 1938.

Arseven, Celal Esad. Türk Sanatı Tarihi. İstanbul: Maarif Basımevi, ty.

Ayvansarâyî, Hüseyin. Hadîkatü’l-cevâmi’. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Berki, Ali Himmet. Vakıflar. II. Baskı. İstanbul: 1946.

Berki, Şakir. “Vakfın Lüzumu, Faydaları ve Vakıfları Teşvik”. VD. Ankara: 1962.

Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil b. İbrâhim (256/870). el-Câmi’u’s-sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.

Cezar, Mustafa. “Osmanlı Devrinde İstanbul Yapılarında Tahribat Yapan Yangınlar ve Tabii Afetler”. Güzel Sanatlar Akademisi Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri I. İstanbul: 1963.

Ebû Dâvud et-Tayâlisî, Süleyman b. Davud b. el-Cârûd el-Fârisî. Müsnedü Ebî Dâvud. Haydarabad: 1321.

Ebû Dâvud. Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.

Edhem, Halil [Eldem]. Camilerimiz. İstanbul: 1932.

Eminönü Camileri. haz. Eminönü Müftülüğü. İstanbul: 1987.

Eraktan, Halit- Göktürk, H. “Firuzağa Mescidi”. İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul: 1974, Xl/5798-5799.

Eraktan, Halit. “Firuzağa Camii”. İstanbul Ansiklopedisi. Xl/5794- 5796. İstanbul: 1974.

Eyice, Semavi. “Fîruz Ağa Camii”. TDV İslam Ansiklopedisi. XIII/135-137. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.

Eyice, Semavi. “Fîruz Ağa Mescidi”. XIII/137. TDV İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1996.

Eyice, Semavi. “İstanbul Minareleri”. Güzel Sanatlar Akademisi Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri I. İstanbul: 1963.

Hadîkatü’l-cevâmi’: Camilerimiz Ansiklopedisi. haz. İhsan Erzi. İstanbul: 1987.

Haydar, Ali. Tertîbu’s-Sunûf fî Ahkâmi’l-Vukûf. Dersaadet: 1337-1340.

Hilmi, Ömer. Ahkâmu’l-Evkâf. İstanbul: 1307.

Humeydî, Ebû Bekir Abdullah b. ez-Zübeyr b. Îsa el-Kureşî. el-Müsned. thk. Habiburrahman el-A’zamî. Haydarabad: 1963.

İbn Âbidin. Reddü’l-Muhtâr ala’d-Dürri’l-Muhtâr. Mısır: 1966.

İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed. Lisânu’l-Arab. Beyrut: ty.

İbnü’l-Hümam. Fethü’l-Kadîr. Mısır 1319/1901.

İstanbul Vakıfları Tahrir Defteri 953 (1546).

Koçu, R. Ekrem. “Firuzağa Mescidi”. İstanbul Ansiklopedisi. Xl//5797-5798. İstanbul: 1974.

Konyalı, İbrahim Hakkı. İstanbul Âbideleri. İstanbul: 1940.

Konyalı, İbrahim Hakkı. İstanbul Âbidelerinden İstanbul Sarayları. İstanbul: 1942.

Köprülü, Fuad. “Vakıf Müessesesi’nin Hukukî Mahiyeti ve Tarihî Tekâmülü”. VD. II/1-35. İstanbul: 1942.

Kur’ân-ı Kerim ve Açıklamalı Meali. Ankara: TDV Yayınları, 1993.

Müslim. Sahîh-i Müslim. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.

Nesâî. Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.

Öz, Tahsin. İstanbul Camileri. Ankara: 1962.

Şemsü’l-hilafe. el-Âdâbü’n-nâfia bi’l-elfazı’l-muhtârâti’l-câmi’a. ty. by.

Tiremizi. Sünen. İstanbul: Çağrı yayınları, 1992.

Topkapı Saray Müzesi Arşivi (TSMA) 6987 no ve D. 06987.0001.00 nolu Vakfiye.

TSMA, nr. D 9567, E 8219.

Vâkıdî, Muhammed b. Ömer. Fütûhu’ş-Şâm. Beyrut: Dârü’l-Cîl, ty.

Yazdır, M. Hamdi. Ahkâm-ı Evkâf, Mekteb-i Mülkiye Derslerinden. İstanbul: 1327.

Yazgan, Turan. “Sosyal Siyaset Açısından Vakıflar”. IV. Vakıf Haftası (1-7 Aralık 1986). Ankara: 1987.

Yılmaz, Yasin. “Osmanlı Dönemi Tarsus Vakıfları”. Vakıflar Dergisi 35 (2011).

Yılmaz, Yasin. “Vakıf Kurumunun Dayandığı Temel Referanslar ve Zürrî Vakıfların Vakıf sistemindeki Yeri”. Dinî Araştırmalar 17, no. 44 Ocak-Haziran 2014).

Yılmaz, Yasin. Kanuni Vakfiyesi ve Süleymaniye Külliyesi. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 2008.

Zebidî, Muhammed Murtaza. Tâcu’l-Arûs Şerhu’l-Kâmus. Beyrut: 1386/1966.