Felsefi Bir Kavram Olarak Hoşgörü ve Hacı Bektaş-ı Velî’nin Besmele Tefsiri’nin Tolerans Bağlamında Değerlendirilmesi

Bayram Çınar

Bayram Çınar

Gazi Mesleki Eğitim Merkezi

Nasıl Atıf Yapılır

Çınar, B. (2021). Felsefi Bir Kavram Olarak Hoşgörü ve Hacı Bektaş-ı Velî’nin Besmele Tefsiri’nin Tolerans Bağlamında Değerlendirilmesi. Danisname Beşeri Ve Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3). Geliş tarihi gönderen https://danisname.com/danisname/article/view/33

Öz

Tolerans temelde felsefi bir kavramdır. Hukuk ve ahlaki bağlamda tartışılan kavramın, din ile olan ilişkisinden de söz edilebilir. Birlikte yaşam teorisinin önemli bileşenlerinden olan hoşgörü, “insanın birlikte yaşarken birbirinin desteğine ihtiyacı vardır” teziyle yakından ilişkilidir. Bu perspektif, dezavantajlı konumda olan birey ve grupları daha güçlü olanların sömürmemesini; aksine korumasını telkin eder. Her toplumun birlikte yaşam pratiklerinin ortaya çıkmasının tarihsel kültürel sebepleri vardır ve bu o toplumdaki algılarda belirleyici rol oynar. Anadolu örneğinde çok dilli, çok kültürlü ve çok dinli bir toplum modelinin sürdüğü gözlemlenir. Yok, etmeyi öncelemeyen ve “ötekinin” yaşamasına da imkân veren bir anlayışın bu toplumdaki varlığı, benzerlerinden farklılık gösterir. Bu yüzden Anadolu tolerans modelinin, daha az toleranslı olmaya başlayan dünyamıza, bir model oluşturabileceği düşünülmüştür. Bu amaçla XII. Yüzyıl tasavvufçularından Hacı Bektaş-ı Veli’nin Besmele Tefsiri, bir dini toleransa örnek olarak ele alınmış ve akademik olarak incelenmiştir.

Referanslar

Akkuş, Mustafa. “Hacı Bektaş Velî’nin Moğol tahakkümüne bakışı”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 66/ (2013), 147–168.

Batuhan, Hüseyin. Batıda Tolerans Fikrinin Gelişmesi. İstanbul: Anıl Yayınları, 1959.

Carey, George. “Tolerating Religion”. The Politics of Toleration in Modern Life. ed. Susan Mendus. Durham: Duke University Press, 2000.

Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İsatanbul: Paradigma Yayınları, 2014.

Çınar, Bayram. “İslam İnanç Ekollerinde ‘Emr-i Bi’l- Ma’ruf ve Nehyi Ani’l-Münker’”. Van İlahiyat Dergisi 8/13 (2020), 244–266.

Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi, 2012.

Dripps, Donald A. “Terror and Tolerance: Criminal Justice for the New Age of Anxiety”. Ohio State Journal of Criminal Law 1/9 (2003), 9–43.

Ebu’l-Fadl İzzetî. İslâm’ın Yayılış Tarihine Giriş çev. Cahit Koytak. İstanbul: İnsan Yayınları, 1984.

Firdevsi Rumî. Velâyet-nâme. ed. Hamiye Duran. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları., 2007.

Gür, Süleyman. “Osmanlı Tefsir Geleneğinde Besmele Risaleleri Literatürü”. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi 12/ (2018), 405–477.

Gvosdev, Nikolas K. “The Politics of Toleration in Modern Life”. Journal of Church and State 44/2 (2002), 368–370.

Hacı Bektâş-ı Velî, Hünkâr. Makâlât nşr. Ali Yılmaz, vd. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.

Hourani, Albert Habib. Minorities in the Arab World. London-New York- Toronto: Oxford University Press, 1947.

İbn Teymiye, Ebû Abbâs Takıyyuddîn Ahmed b. Abdülhalim. Kitâbu’l-İmân,thk. Nasru’d-din Albânî. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmiyye, 1996.

Kızılarslan, Semra. “İslam Felsefesi ve Batı Felsefesi Açısından Müsamaha ve Tolerans”. AKADEMİAR Akademik İslam Araştırmaları Dergisi 9 (2020), 37–68.

Matthews, Roger and Hancock Lynn. “Crime, Community Safety and Toleration”. Crime, Disorder and Community Safety. ed. John Matthews, Roger and Pitts. 98–129. London: Routledge, 2001.

Özcan, Hüseyin. “Hacı Bektaş Veli’nin Fatiha Tefsiri”. Millî Folklor 80 (2008), 39–52.

Özcan, Hüseyin. “Hacı Bektaş Velî’nin Fatiha Tefsiri ile Besmele Tefsiri’nin Karşılaştırılması”. Doğumunun 800. Yıldönümünde Hacı Bektaş Veli Sempozyumu. ed. Filiz Kılıç. 189–200. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 2010.

Rawls, John. Political Liberalism. New York: Columbia University Press, 1996.

Reardon, Betty A. The Threshold of Peace: A Teaching/Learning Guide For Education For Peace, Human Rights and Democracy. UNESCO: Digital Library, 1994.

Sandel, Michael J. Liberalizm ve Adaletin Sınırları çev. A. Emre Zeybekoğlu. Ankara: Dost Kitabevi, 2014.

Seyyar, Ali. Ahlak Terimleri (Ansiklopedik Sözlük). İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015.

Tanyıldızı, İ. Nural. “Türk kültürünün gençlere tanıtımında medyanın rolü: Hacı Bektaş Velî, Mevlana ve Yunus Emre üzerine bir araştırma”. Türk kültürü ve Hacı Bektaş Veli araştırma dergisi 59 (2011), 101–118.

Waldron, Jeremy. “A Right To Do Wrong”. Ethics 92 (1981), 21–39.

Walzer, Michael. On Toleration. New Haven: Yale University Press, 1997.

Yeates, Owen Dennis. Tolerating on Faith: Locke, Williams, and the Origins of Political Toleration. Duke University, Phd Dissertation, 2007.

Yıldız, İbrahim. “Hacı Bektâş-ı Velî’nin Besmele Tefsiri İsimli Eserinin Kaynak Ve Yöntem Açısından Değerlendirilmesi”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (2020), 153–188.

Yılmaz, Fikret. John Locke ve Susan Mendus’un Tolerans Anlayışları. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.

Hacı Bektâş-ı Velî, Hünkâr Besmele Tefsiri (Şerh-i Besmele). ed. Hamiye Duran. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.