HZ. ÖMER’İN “MUHADDES” OLDUĞUNU BİLDİREN RİVAYETİN SENED VE METİN BAKIMINDAN TAHLİLİ
Article Sidebar
Öz
Hz. Ömer, Hz. Peygamber’in birçok defa methettiği ve hakkında uhrevî olarak da birçok müjde verdiği sahabilerinden birisidir. Feraseti, basireti ve isabetli görüşleriyle ön plana çıkan İslam halifesi, gerek Hz. Peygamber’in hayatında gerekse vefatından sonra, bu vasıflarının bir sonucu olarak isabetli rey ve içtihatlarıyla daima kendisine itimat ve itibar edilen bir kişi olmuştur. Bu görüş ve kararlar, Kur’an’ın nüzul sürecinde “Muvafakatu’l-Ömer” denilen rıza-i ilahiyeye uygunluklarla gerçekleşmiş, nübüvvetin ardından da reyleri ümmetin icmaîyla tasdik edilmiştir. Hz. Ömer’in Hz. Peygamber tarafından iltifata mazhar olduğu sözlerden biri de “Onun bu ümmetin “muhaddesun”undan biri olduğunu” bildiren rivayettir. Sahih isnadlarla birçok hadis mecmûasında yer alan bu rivayetle ilgili kaynaklarda pek çok şerh ve izahlar aktarılmıştır. “Muhaddes” kavramı şârihler tarafından “ulvî âlemden birtakım bilgilerin ilham olduğu kimse” veya “durumları ve vâkıaları önceden öngörebilen basiretli kimse” şeklinde yorumlanmıştır. Hz. Ömer’in “ilahi meramı anlamaya, kavramaya yönelik” olan şeriat anlayışı neticesinde verdiği kararlar sanki “meleğin diliyle konuşuyormuş gibi” isabet üzere olmuştur. O’nun hayat pratikleri de göz önünde alındığında Hz. Peygamber’in bu sözü daha anlaşılır hale gelmiştir.
Referanslar
Kur’an-ı Kerim.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah eş-Şeybâni. Fedâilu’s-Sahâbe. thk. Vasillah Muhammed Abbâs. Beyrut: Muessesetu’r-Risale, 1983.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah eş-Şeybâni. Müsned. thk. Şuayb el-Arnâvut, Kahire: Muessesetu’l-Kurtuba, t.y.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah eş-Şeybâni, Müsned. thk. Şuayb el-Arnavut, thk. Âdil Mürşid y.y: Muessesetu’r-Risale, 2001.
Akbulut, Ahmet. Sahabe Devri Siyasi Hadiselerin Kelami Problemlere Etkisi. İstanbul: Birleşik Yayınları, 1992.
Arık, Selim. “Kerâmet ve Firâset Bağlamında Muvâfakat-ı Ömer” Diyanet İlmi Dergi 41, no. 4 (2005): s. 115-125.
Aslan, Abdulgaffar. “Kelam’da İlhamın Bilgi Değeri”. SDÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, no. 20 (2008): 25-45.
Atmaca, Gökhan. Hz. Ömer ve Kur’an Anlayışı. İstanbul: Rağbet, 2011.
Atmaca, Gökhan. “Muvâfakât-ı Ömer”. Uluslararası Hz. Ömer Sempozyumu, ed. Ali Aksu, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 2018.
Aynî, Ebû Muhammed Mahmûd b. Ahmed Bedreddîn. Umdetu’l-Kâri fi Şerhi’s-Sahîhi’l-Buhâri. Beyrut: Dâru’l-İhyai’t-Turâsi’l-Arabi, t.y.
Birsin, Mehmet “Fıkıh Usulünde İlham ve Bilgi Degeri”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, no. 1, (2015), 63-98.
Beğavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn el-Ferra’. Şerhu’s-Sünne. thk. Şuayb el-Arnavutî – Muhammed Züheyr eş-Şâvîş, Beyrut/Dımeşk: 1983.
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn Alî. Şu’abu’l-Îmân. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 2003.
Beyhâkî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn Alî. el-İ’tikâd ve’l-Hidaye ila Sebîli’r-Rüşd. thk. Ahmed Âsım, Beyrut: Dâru’l-Afâki’l-Cedide, t.y.
Beyhâkî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn Alî. Delâilu’n-Nubuvve. çev. Hasan Hüseyin ve Zekeriya Yıldız. İstanbul: Ocak Yayınları, 2017.
Boynukalın, Ertuğrul. “Makasıdü’ş-Şerîa” Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. 27: 423-425. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
Buhâri, Muhammed b. İsmail Ebû Abdullah. Câmiu’s-Sahîh. thk. Mustafa Dîb el-Bugâ, Beyrut: Dâru’l-İbn Kesir, 1987.
Canan, İbrâhim. Kütüb-i Sitte Tercüme ve Şerhi. Ankara: Akçağ Yayınları, 1989.
Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Rehber Basın Yayınları, 1997.
Cihan, A. Kâmil. İbn-i Sina ve Gazzâlî’de Bilgi Problemi. İstanbul: İnsan Yayınları, 1998.
Csikszentmihalyi, Mihaly. Akış: Mutluluk Bilimi. çev. Barış Satılmış, Ankara: Buzdağı Yayınları, 2018.
Cürcanî, Seyyid Şerif. Ta’rifât. Beyrut: Daru’n-Neffâs, 2007.
Cürcanî, Seyyid Şerif. Ta’rifât. çev. Abdülaziz Mecdi Tolun. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2014.
Çelik, Hüseyin. “Fey ve Ganimet Ayetleri Çerçevesinde Hz. Ömer’in Sevad Arazisi Hakkındaki Uygulamasının Değerlendirilmesi”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, no. 15 (2010): 75-100.
Develioğlu, Bekir. Osmanlıca-Türkçe Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi, 1988.
Debûsî, Ebû Zeyd Ubeydullah b. Ömer b. İsa. Takvîu’l-Edille. Beyrut: Darû’l-Kutubi’l-Âlemiyye, 2001.
İbn Huzeyme, Muhammed b. İshak Ebubekir. Sahih. thk. Muhammed Mustafa ‘Azâmi. Beyrut: Mektebetu’l-İslâmiyye, t.y.
İbn Kayyım, el-Cevziyye Muhammed İbn Ebî Bekr b. Eyyub b. Sa’d Şemseddin. Medaricu’s-Salikin. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-Arabi, 1996.
İbn Kayyım el-Cevziyye, Muhammed İbn Ebî Bekr b. Eyyub b. Sa’d Şemseddin. el-Menâru’l-Munîf es-Sahih ve’d-Daif. thk. Abdulfettah Ebu Gudde, Beyrut: 2004.
İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. Garibu’l-Hadis. thk. Abdullah el-Cebûri. Bağdad: 1397.
İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid. Sunen. thk. Şuayb el-Arnâvut. Daru’l-Risaletu’l-Alemiyye, 2009.
İbn Manzûr, Ebû’l-Fazl Cemâleddîn Muhammed. Lisânu’l-‘Arab. Beyrut: Daru’s-Sadır, t.y.
İbn Manzûr, Ebû’l-Fazl Cemâleddîn Muhammed. Lisânu’l-‘Arab. Beyrut: el-Âlami, 2005.
İbn Şâhin, Ebû Hafs Ömer b. Ahmed el-Bağdadi. Şerhu Mezâhibu Ehlu’s-Sunne. thk. Âdil b. Muhammed. y.y: Muessesetu’l-Kurtuba, 1995.
İbnu’l-Cevzi, Ebû’l-Ferec Cemâleddîn Abdurrahmân. Kitâbu’l-Ezkiya (Zekiler). çev. Enver Günenç. İstanbul: Şule Yayınları, 2018.
İbnu’l-Esir, Mecdüddîn el-Mübârek b. Muhammed el-Cezerî. Câmiu’l-Usûl fi Ehâdîsi’r-Rasul. thk. Abdulkadir Arnâvuti. y.y: Mektebetu’l-Halvâni, 1972.
İshâk b. Râhûye, Ebû Ya’kub. Müsned. Medine: 1991.
İsmail el-Askeri, Ebû Ahmed el-Hasan İbn Abdullah. Tashîfâtü’l-Muhaddisîn. thk. Mahmud Ahmed Meyrâ, Kahire: 1402.
Râgıb el-İsfahâni. Muhammed b. el-Mufaddal. el-Müfredat fî Garîbi’l-Kur’an. Kahire, Mektebetu’l-Feyyad, 2009.
Karadaş, Cağfer. “Vahiy ve İlham”, Tasavvufta Peygamberlik. Vahiy ve Peygamberlik kitap içinde. ed. Yusuf Şevki Yavuz. 571-609, İstanbul: Kuramer Yayınları, 2018.
Kaşanî, Abdurrezzak. Letâifu’l-A’lâm fi İşarâti’l-İlham (Tasavvuf Sözlüğü). çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2000.
Kırbaşoğlu, M. Hayri. İslam Düşüncesinde Sünnet. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2010.
Korkmaz, Sıddık. “Kadiyanilik-Ahmedilik”. İslam Mezhepleri Tarihi El Kitabı kitap içinde. ed. Kutlu Sönmez. 531-558. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
Köse, Saffet. “Hz. Ömer’in Bazı Uygulamaları Bağlamında Ahkâmın Değişmesi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, no. 7 (2006): 13-50.
Mevdûdî, Ebu’l-A’la, Tefhimu’l-Kur’an. İstanbul: İnsan Yayıncılık, 1988.
Müslim, Ebû’l-Huseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî. Sahih. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâki. Beyrut: Dâru’l-İhya-i Turâsi’l-Arabi, t.y.
Müttaki el-Hindi, Alî Husâmeddin b. Abdulmelik. Kenzu’l-Ummâl. thk. Bekri Hayyânî, Saffet es-Sakâ. y.y: Muessesetu’r-Risale, 1981.
Nâim, Babanzâde Ahmed. Kâmil Miras. Tecrid-i Sarih Terceme ve Şerhi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, t.y.
Nesâî, Ebû Abdurahmân Ahmed b. Şuayb b. Ali. Sunen. thk. Abdulfettâh Ebû Gudde. Haleb: Mektebetu’l-Matbuâti’l-İslâmiyye, 1986.
Nesâî, Ebû Abdurahmân Ahmed b. Şuayb b. Ali. Sunen-i Kebîr. thk. Şuayb el-Arnâvut. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Âlemiyye.
Nevevî, Ebû Zekeriyya Yahyâ b. Şeref b. Murî. el-Minhâc fî Şerhi Sahîhi Müslim. Beyrut: Dâru’l-İhya-i Turâsi’l-Arabi, 1392.
Nevevî, Ebû Zekeriyya Yahyâ b. Şeref b. Murî. Minhâc fî Şerhi Sahîhi Müslim. çev. M. Beşir Eryasoy. İstanbul: Polen Yayınları, 2012.
Onkal, Ahmet. “Sariye Olayı Üzerine Bir Rivayet Araştırması”. İstem, no. 6, (2005): 9-49.
Râzî, Ebu Abdullah Fahruddin. Mefâtihu’l-Gayb. Beyrut: Daru’l-Kutubu’l-Âlemiyye, 2000.
Sami, Şemseddin. Kamus-i Turki. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2015. Semerkandî, Muhammed b. Ahmed Alâuddîn. Mîzânu'l-Usul fî Netâ’ici’l-‘Ukul. thk. Muhammed Zeki. Katar: 1984.
Serâhsi, Ebû Bekr Şemsu’l-Eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife: 1993.
Serrâc, Ebû Nasr Tusi. el-Lüma’ (İslam Tasavvufu). çev. H. Kamil Yılmaz. Ankara: Altınoluk Yayınları, 1996.
Şâtıbî, İbrâhim b. Musa. el-Muvâfakat Fi Usuli’ş-Şeri’a. çev. Mehmet Erdoğan. İstanbul: İz Yayınları, 2016.
Taberî, Muhammed İbn Cerir b. Yezid İbn Kesir. et-Târîhu’l-Umem ve’l-Mulûk. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Âlemiyye, 1407.
Taberî, Muhammed İbn Cerir b. Yezid İbn Kesir. Câmiu’l-Beyân fi Te’vili’l-Kur’an. thk. Ahmed Muhammed Şakir, yy: Muessesetu’r-Risâle, 2000.
Tahâvi, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdi. Şerhu Müşkilu’l-Âsâr. thk. Şuayb el-Arnâvut. y.y: Müessesetü’r-Risale, 1994.
Tayâlisî, Ebû Davud Süleyman b. Dâvûd b. el-Cârûd. Müsned. thk. Muhammed b. Abdulmuhsin et-Turki. y.y.: 1999.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Camiu’s-Sahih Süneni’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şakir. Beyrut: Dâru’l-İhya-i Turâsi’l-Arabi, t.y.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Camiu’s-Sahih Süneni’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şakir, Mısır: 1975.
Uludağ, Süleyman, “Feraset”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
Useymin, Muhammed b. Sâlih b. Muhammed. Şerhu’r-Riyâzu’s-Sâlihîn. Riyad: 1426.
Zemahşeri, Ebu’l-Kâsım Mahmud b. Ömer b. Muhammed. Keşşâf. Beyrut: Daru’l-Kutubu’l-Arabi, 1407.
Zerkeşi, Ebû Abdullah Bedreddîn Muhammed. Hz. Aişe’nin Sahabeye Yönelttiği Eleştiriler. çev. Bünyamin Erul. Ankara: Otto Yayınları, 2015.