AHLÂK-I NÂSIRÎ VE AHLÂK-I ALÂÎ’NİN MUKAYESELİ KAYNAK ANALİZİ

Hülya Arıkan

Hülya Arıkan

Nasıl Atıf Yapılır

Arıkan, H. (2021). AHLÂK-I NÂSIRÎ VE AHLÂK-I ALÂÎ’NİN MUKAYESELİ KAYNAK ANALİZİ. Danisname Beşeri Ve Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2). Geliş tarihi gönderen https://danisname.com/danisname/article/view/16

Öz

Ahlâk-ı Nâsırî ve Ahlâk-ı Alâî, İslam ahlak felsefesinde kendilerine has özellikleriyle önemli bir yer işgal eden iki ahlak kitabıdır. Tehzîbü’l-Ahlâk’tan sonra yazılmış ikinci sistematik ahlak felsefesi eseri olan Ahlâk-ı Nâsırî, öncekine nazaran nefis teorisi üzerine kurulmuş olması ve pratik felsefenin Tehzîbü’l-ahlâk, Tedbîrü’l-menâzil ve Siyasetü’l-müdün kısımlarını bizzat bu isimlerle ihtiva etmesiyle daha özel bir yere sahiptir. Kınalızâde’nin yazdığı Ahlâk-ı Alâî, Tûsî tarafından yazılan Ahlâk-ı Nâsırî’yi hemen hemen tamamen içermesi yanında öncekiyle mukayese edilemeyecek ölçüde fazla yeni felsefi, dinî, edebî ve tarihî kaynak kullanmış bulunmaktadır. Biz bu makalede biri filozof, diğeri fakih kimliği ile temayüz eden iki Müslüman âlim tarafından yazılmış bu iki ahlak klasiğini kaynakları bakımından inceledik. Felsefî, edebî, dini ve tarihî olmak üzere dört kategoride iki eserin ortak ve özel kaynaklarını tespit ettik. Kınalızâde’nin Ahlâk-ı Nâsırî’de başvurulan her felsefi kaynağı kullanmasına karşılık diğer kaynakları seçmeli alımladığını, dört kaynak türünün her birinde yeni eserlere başvurduğunu veya aynı eserlerin değişik yerlerine atıflarda bulunduğunu belirledik. Ahlâk-ı Alâî, özellikle dinî ve edebî kaynaklar bakımından çok zengin görünmektedir. Bunda Kınalızâde’nin ahlaka dair görüş ve açıklamalarında onun eserinin dinî meşruiyetini artırma ve öğreticilik yönünü güçlendirme amacının etkili olduğunu düşünüyoruz. İki eser arasında uzun bir zaman dilimi olduğu için Kınalızâde, Ahlâk-ı Nâsırî’de bulunmayan Ahlâk-ı Celâlî gibi bazı kaynakları da kullanmıştır. Kınalızâde, ister edebî kaynaklarda ister tarihî kaynaklarda yer alsın, bağlamında birçok hikâyeyi naklederek eserinin didaktik yönünü güçlendirmiştir.

Referanslar

Anay, Harun. “Celâleddin Devvânî Hayatı, Eserleri, Ahlâk ve Siyaset Düşüncesi”. İÜ. SBE, Doktora Tezi, 2014.

Arıkan, Hülya. “Nasîruddin Tûsî ve Kınalızâde’nin Mutluluk Anlayışlarının Mukayeseli Analizi”. Yüksek Lisans tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, 2018.

Canikli, İlyas. “Kınalızâde’nin Ahlâk-ı Alâî’de Yer Verdiği Rivayetlerin Kaynak Değeri”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6, no. 5 (2017): 2858-2891.

Demirkol, Murat. “Ahlâk-ı Alâî’nin Ahlâk Felsefesi Literatürü İçindeki Yeri ve Özgünlüğü”. Eskiyeni 33 (Güz 2016).

Demirkol, Murat. Nasireddin Tûsî’nin Ahlâk Felsefesine Etkisi. Ankara: Fecr Yayınları, 2011.

Demirkol, Murat. Tûsî’nin İbn Sînâ Savunması. Ankara: Fecr Yayınevi, 2010.

Doğan, Mutlu. “İbn Sînâ’nın Ahlak Risaleleri ve Ahlak Felsefesi”. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2009.

Erdem, Hüsamettin. “Kınalızâde Ali Efendi’nin Ahlak-ı Alaî’si ve Kaynakları”, Uluslararası Kınalızâde Ailesi Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Isparta: SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2014.

Gafarov, Anar. “Nasîruddin et-Tûsî’nin Ahlâk Felsefesi”. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2009.

Gazzalî. El-Munkızu Mine’d-Dalâl. çev. Hilmi Güngör. Ankara: Maarif Basımevi, 1960.

Gazzalî. İhyâu Ulumiddin. Çev. Mehmed A. Müftüoğlu. İstanbul: Tuğra Neşriyat, 1990.

İbn Miskeveyh, Tehzibu’l-Ahlak. çev. Abdulkadir Şener. İstanbul: Büyüyen Ay Yayınevi, 2000.

Kınalızâde, Ali Çelebi. Ahlâk-ı Alâî. Sadeleştiren: Murat Demirkol. Ankara: Fecr Yayınları, 2016.

Koç, Mustafa. “(İnceleme-Çeviriyazı-Tıpkıbasım)”. Ahlâk-ı Alâ’î. Kınalızâde Ali Çelebi, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2014.

Oktay, Ayşe Sıdıka. “Kınalızâde Ali Efendi’nin Hayatı ve Ahlâk-ı Alâî İsimli Eseri” Dîvân İlmî Araştırmalar Dergisi 12, no. 1 (2002): 185-233.

Oktay, Ayşe Sıdıka. Kınalızâde ve Ahlâk-ı Alaî. İstanbul: İz Yayıncılık, 2011. Sünter, Emel “Ebu Bekr Râzî ve Felsefî Görüşleri”. Yüksek Lisans Tezi SÜSBE, 2014.

Tûsî, Nasîruddin. Ahlak-ı Nasırî. çev. Anar Gafarov vd. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2013.

Tûsî, Nasîruddin. Şerhu’l-İşârât ve’t-Tenbîhât. Tahran: hş. 1379.