KANT’TA SENTETİK A PRİORİ’NİN MATEMATİĞİN GERÇEKLİĞİNDEKİ ROLÜ
Article Sidebar
Öz
Modern dönem filozoflarının başlıca hedeflerinden biri yükselmekte olan doğa bilimlerine ve ayrıca bu bilimlerin hem doğa tasvirine hem de doğayı araştırma yöntemlerine genel felsefi bir zemin sağlamaktı. Galileo ile başlayan ve Newton ile büyük bir gelişme gösteren doğal bilimlerin nicelikselleştirilmesi sürecinde evren matematik diliyle tasvir edilmeye başlamıştı. Ancak bu tasvirin kavramsal temellerinde bazı sorunlar vardı. Bu sorunları fark eden Kant, Newton’un evren izahının önemini ve kıymetini takdir etmekle birlikte söz konusu kavramsal problemler giderilmediğinde bu muazzam binanın çürük temeller üzerinde eğreti bir yapıdan öteye gitmeyeceğini öngördü. Bu amaçla Kant, fizik evrenin dili olmayı amaçlayan soyut ve tümellerin evreni olan matematik ile somut ve tikellerin evreni olan fizik evren arasındaki “örtük olmama” problemini “sentetik a priori” tezi ile çözerek gerçekleştirmiştir. Bu çalışmada Kant’ın, somut ve olgusal olan fizik evren ilkelerinin soyut, değişmeyen ve tümellerin âlemi olan matematik dili tarafından temsilini imkân dâhilinde olmasını sağlayan “sentetik a priori” tezinin kavramsal ve mantıksal olarak nasıl ispatlandığı araştırılacaktır.
Referanslar
Beck, L. W. (1992). Can Kant’s Synthetic Judgements be made Analiytic?, Ummanuel Kant:Critical Assessments. R.F. Chadwick, C. Cazeaux Ed. Vol. II. 347-362. New York: Routledge.
Beiser, F. C. (1987). The Fate of Reason. England: Harvard University Press. Coffa, J. A. (1991). The Semantic Tradition From Kant to Carnap. Cambridge: Cambridge University Press.
Çitil, A. (2000). Kant’m Transandantal Düşüncesinde Nesne Kuramı ve Bu Kuramın Derinleştirilmesinin Yol Açtığı Bazı Sorunlar. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
Descartes, R., (1999). Discourse on Method and Related Writings. (Çev. Desmond M. Clarke). Penguin Books.
Dursun, Y. (2015). Felsefe ve Matematikte Analitik/Sentetik Ayırımı. Ankara: İmge Yayınevi.
Frege, G. (1968). The Foundations of Arithmetic (İng. çev. J. L. Austin). 2. Baskı. Evanston, İL: Northwestern University Press.
Friedman, M. (2011). Kant ve Kesin Bilimler. (Çev. Sibel Şan Öget). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım San. Ve Tic. Ltd. Şti.
Gödel, K. (1936). Über die Länge der Beweise, Ergeb, eines math. Kolloquiums 7: 23–24.
Hume, D. (1993). An Enquiry Concerning Human Understanding. 2. Baskı. E.
Steinberg (Ed.). Indianapolis: Hackett Publishing Company.
Jones, E. (1989). Reading the Book of Nature. Atina: Ohio University Press. Kant, I. (1965). Critique of Pure Reason. (İng. çev. N. K. Smith). New York: St Martin’s Press.
Kant, I. (1996). Prolegomena To Any Future Metaphysics That Can Qualify as a Science. (İng. çev. P. Carus). 13 Baskı. Chicago: Open Court.
Koç, Y. (1994). Mekân ve Nesne. İstanbul: Felsefe Arkivi 29.
Koç, Y. (1996). Matematiğin Ontoloji Bakımından Kant ile Frege Karşılaştırması. İstanbul: Felsefe Arkivi 35.
Leibniz, G. W. (1989). Philosophical Essays. (İng. çev. R. Anew ve D. Garber). Indianapolis: Hackett Publishing Company.
Platon, (2006). Devlet. (Çev. Sabahttin Eyüpoğlu-M. Ali Cimcoz). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Sasaki, C. (2003). Descartes Mathematical Tought. Kluwer Academic Publishers.
Wild, J. Coblitz, J.L. (1948). On Distinction Between the Analytic and Synthetic. Philosophy and Phenomenological Research Vol. 8, Issue 4, 651-667.
Wood, W., Allen. (2005). Kant (Çev. Aliye Kovanlıkaya). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım San. Ve Tic. Ltd. Şti.,
Yalçın, Ş. (2003). Kant’ta Matematiğin Felsefi Temelleri. Felsefe Dünyası, 37(1).